■ شور چشمی و چشم زخم بخش عمومی

سوزاندن بی گناهان برای رهایی از چشم زخم

چند وقت پیش در قبیله کنیایی شماری زن را زنده زنده درآتش سوزاندند تنها به جرم این که آنان با جادوگری و سحر خویش بدبختی و خشک سالی را به قبیله آنان به ارمغان آورده بودند. در هند و برخی ازکشورهای آسیایی نیز مساله جادوگران و ساحران مساله جوامع به ظاهر ابتدایی است ولی مشکل این است که حتی جوامع متمدن و با فرهنگ غربی نیز از این مسایل در امان نیستند و مساله جادو و سحر در آن جا نیز به شدت رواج دارد .
این مساله به ویژه در انگلستان و جوامع انگلوساکسون به شدت رواج دارد و فیلم های زیادی بر اساس آن ساخته می شود که مجموعه هری پاتر یکی از این مجموعه های بسیار معروفی است که به شکلی جهان و نوجوانان را تسخیر کرده است و به عنوان پرفروش ترین فیلم ها و کتاب های رمانی مطرح می باشند.

چشم زخم واقعیت یا خرافه
پرسش اساسی این نوشتار درباره ماهیت برخی از این پدیده های شگفت و به ظاهر خرافی است و آیا این که قرآن به عنوان کتاب وحیانی تا چه اندازه به این مسایل توجه داشته و آن را تایید و رد می کند.
قرآن هر چند که بسیاری از امور را خرافی و نادرست و باطل می شمارد ولی با این همه برخی از اقسام وانواع امور شگفت انگیز را تایید کرده و حتی به آن ها به صورت مختلف پرداخته است. یکی از مسایل مطرح شده در قرآن چشم زخم و شور چشمی است.
بسیاری از مردمان چشم زخم و شور چشمی را جزو امور خرافی دسته بندی می کنند و هیچ گونه اعتقاد و باوری به آن ندارند. با این همه به نظر می رسد که قرآن بر خلاف این باور نه تنها آن را جزو امور خرافی دسته بندی نمی کند بلکه به نمونه های از آن نیز اشاره می کند و گزارش های تاریخی قرآنی از گذشتگان و پیشینیان نیز آن را تایید می کند.

انسان و نیروهای شگفت
بررسی علمی اثبات کرده است که آدمی دارای نیروی و توان شگفتی است که می تواند آثار مثبت و یا منفی به جا گذارد.
دانشمندان امروز بر این باورند که در برخی از افراد روح و توان منحصر به فردی است که می تواند نه تنها اشیا و چیزها را جا به جا کند بلکه مانند اشعه لیزر آن را منفجر و متلاشی نماید. این انرژی گاه از راه چشم بیرون و ساطع می شود.
قدرت تخریبی چشم بستگی به نیروی باطنی هر شخص مختلف است. انسان ها به طور طبیعی از چنین توان و انرژی برخوردار می باشند. البته در برخی از اشخاص به سبب علل طبیعی و یا آموزش های خاص و تحولات درونی و بیرونی تقویت می شود و ناخودآگاه آثار خود را به جا می گذارد ولی این گونه نیست که این نیرو اختصاص به برخی داشته باشد و دیگران از آن محروم باشند بلکه همگان دارای نیرو و توانی از این دست برخوردار می باشند که می توان با آموزش و تربیت و مهار کردن و هدایت آن از نیروی خاص روح و روان بهره برد.

قرآن و نیروهای شگفت انسان
مفسران تفسیر نمونه بر این باورند که این نیرو در برخی از چشم ها تقویت شده و شخص از راه امواج ویژه ای می توان در دیگری تاثیر بگذارد. بسیاری می گویند که افرادی را دیده و یا می شناسند که می توانند از راه چشم حیوانی را بکشند و یا اشیایی را جا به جا کرده و یا وسیله ای را تخریب کنند. به نظر آنان نه تنها نمی بایست که در انکار این امور پا نفشرد بلکه باید امکان وجودی و وقوعی آن را از نظر عقل و علم دور نداشت و آن را پذیرفت .( تفسیر نمونه ، ج 24 ص 427)
از حضرت امیرمومنان علی (ع) نقل شده که فرمودند : العین حق و الرقی حق ؛ چشم زخم حق است و توسل به دعا و خداوند برای دفع آن نیز حق است.( نهج البلاغه ؛ کلمات قصار جمله 400)مفسران تفسیر نمونه براین اعتقادند که دعا و توسل به خدا می تواند نیروی مرموز چشم ها را بی اثر سازد و از آثار مخرب آن جلوگیری کرده و یا بکاهد.( نگاه کنید تفسیر نمونه ج 24 ص 428)از رسول گرامی نقل شده که فرمود : چشم زخم واقعیت دارد و مرد را در قبر و شتر را در دیگ قرار می دهد.( بحار الانوار ؛ ج 63 ) و نیز آن حضرت روزی از گورستان بقیع می گذشت به همراهان خویش فرمود: به خدا سوگند! بیش تر اهل این گورستان به سبب چشم زخم در این جا آرامیده اند.( تفسیر منهج الصادقین ج 9 ص 391)
ریشه این تفکر را می بایست در آیات قرآنی جست. از جمله مشهورترین آیه در این مساله می توان به آیه 51 سوره قلم اشاره کرد که خداوند می فرماید : و ان یکاد الذین کفروا لیزلقونک بابصارهم لما سمعوا الذکر و یقولون انه لمجنون ؛ کافران هنگامی که کتاب الهی را می شنوند نزدیک است با چشم زخم خود تو را از میان بردارند و می گویند که او دیوانه است.
علامه طباطبایی می فرماید که همه مفسران آیه را به چشم زخم زدن معنا کرده اند که خود نوعی از تاثیرات نفسانی است و دلیل عقلی بر نفی آن نداریم ؛ بلکه حوادثی دیده شده که با چشم زدن منطبق است و روایاتی هم بر طبق آن وارد شده است.
از دیگر آیاتی که در این باره وارد شده می توان به آیه 67 سوره یوسف اشاره کرد که حضرت یعقوب (ع) به فرزندان خویش فرمان و پیشنهاد می دهد که هنگام عبور از دروازه های شهر مصر بکوشند تا از دروازه های مختلف آن وارد شوند و همگان از یک در و همزمان وارد نشوند: فرزندانم از یک دروازه وارد نشوید بلکه از دروازه های مختلف وارد شوید" سپس می افزاید که من نمی توانم با این دستور شمار را از رخدادی که بر شما حتم شده و قضای الهی به آن تعلق گرفته است برهانم و دورسازم.
مفسران بر این باورند که علت این حکم یعقوب آن بوده است که ورود گروهی برادران که همگی در جمال وکمال بی مانند و همانند حضرت یوسف (ع) بودند و دارای قامت های رشید و جمال و زیبایی بودند می توانست توجه برخی را به ایشان جلب کند و موجبات چشم زخم شود.( تفسیر نمونه ج 6 ص 29 و 30)
به هر حال از نظر عقلی و علمی و تجربی ثابت و اثبات شده است که آدمی دارای نیروهای شگفت نفسانی و روحی می باشد که می توان به شکل های مختلف از نیروی خیر و شر عمل کند و آثار مثبت و منفی بر جا گذارد.

استاد حسن زاده آملی و نقش حضور در درس
استاد علامه حسن زاده آملی ( مدظله العالی ) در درس های خویش همواره از دانشجویان و طلاب علوم دینی می خواست که در سر درس حاضر شوند ؛ زیرا حضور در درس موجب می شود تا تحت تاثیر نیروی شگفت روحی استاد قرار گیرند و متاثر از روح قوی و انرژی ساطع از استاد درک بهتری از درس یافته و متاثر از روح و روان استاد شوند. به نظر وی نوار و ابزارهای از این دست نمی تواند تاثیری که استاد در هنگام حضور بر جا می گذارد داشته باشد.
به هر حال برخی از افراد به سبب دارا بودن و کنترل و مدیریت آن به سوی شر و بدی می توانند از راه چشم و ساطع کردن و متمرکز کردن نیرو و توان باطنی بر شخصی و یا چیزی آن را به نابودی بکشانند.
به هر حال چشم زخم و شور چشمی امری است که نمی توان از آن چشم پوشید و منکر آن شد. در غرب و شرق عالم می توان افراد خاصی را یافت که از این نیرو و توان به خوبی استفاده می کنند و اشیایی را تخریب می کنند.


راه درمان و پیش گیری
حضرت امام جعفر صادق علیه السلام میفرمایند اگر کسی از چشم زخم کسی میترسد سه مرتبه بگوید: ماشاء الله لا حول و لا قوة الا الا بالله العلی العظیم و سوره فلق و ناس را بخواند، تا چشم بد در او اثر نکند. هم چنین گفته شده که آیه وان یکاد را بنویسید و با خود همراه داشته باشید.
در حـدیـثـى دیگر آمده است که رسول اکرم(ص) براى امام حسن(ع) و امـام حـسین(ع) به منظور پیش گیرى از چشم زخم دعایى خواندند که مـضـمـونش چنین بود: (اعیذکما بکلمات التامه واسمإالله الحسنى کـلـهـا عـامـه من شر السامه والهامه ومن شر کل عین لامه ومن شر حـاسـد اذا حسد; شما را به تمام کلمات و اسماى حسناى خداوند از شر مرگ و حیوانات موذى و هر چشم بد و حسود آن گاه که حسد ورزد, مـى سـپارم). سپس پیامبر(ص) فرمود: این چنین حضرت ابراهیم براى دو فـرزنـدش اسـحـاق و اسـمـاعیل تعویذ کرد. (بحارالانوار, ج60, ص .6) امام صادق(ع) مى فـرماید: اگر قبور را بشکافید, خواهید دید که بیش تر مردگان بر اثر چشم زخم از دنیا رفته اند, زیرا چشم زخم حق است.( همان, ص.25)
الـبته قبول تاثیر چشم زخم به معناى پناه بردن به کارهاى خرافى و اعـمـال عـوامانه نیست. اسلام براى پیش گیرى از تاثیر سوء چشم زخـم, اسـتـعـاذه و یـاد خدا را مطرح کرده است, و هم چنین صدقه دادن نـیـز تـوصـیـه شـده اسـت. امام صادق(ع) مى فرماید: هرگاه بـخـواهـیـد بـا هـیـئتى آراسته و چشم گیر از خانه بیرون روید, مـعـوذتـین (سوره های فلق و ناس یعنی : قل اعوذ برب الفلق وقل اعوذ برب الناس) بخوانید تا چـشمى در شما اثر نکند. (همان, ج92, ص .133) و در روایت دیگرى آن حضرت مى فرماید: هـرگاه از چشم زخم ترسیدى بگو: ماشإالله لاقوه الا بالله العلى العظیم. (همان, ج60, ص .26)